Waarom zijn de Koloniën van Weldadigheid misschien wel uniek op de wereld? Op welke grond worden de Koloniën voorgedragen als Werelderfgoed? En hoe ziet het traject van zoân voordracht eruit? Op deze pagina lees je daar meer over.
Cultuurlandschap
De Koloniën van Weldadigheid worden voorgedragen als cultuurlandschap dat transnationaal en serieel is:
- Cultuurlandschap: het landschap van de Koloniën ontstond door de mens;
- Transnationaal: de zeven Koloniën bevinden zich in Nederland en in België;
- Serieel: elk van de zeven Koloniën versterkt de erfgoedwaarde van het geheel.
Uitzonderlijke universele waarde
Uniek en onvervangbaar zijn, en een uitzonderlijke universele waarde hebben: daar begint alles mee. Maar hoe bepaal je dat? UNESCO hanteert tien criteria. Het genomineerde erfgoed moet aan minstens één van de tien voldoen.
De zeven Koloniën worden voorgedragen aan de hand van drie criteria:
- (iii) Het erfgoed is een uitzonderlijke, of op zijn minst een exceptionele getuigenis van een culturele traditie of een beschaving die nog voortleeft of is verdwenen.De zeven Koloniën van Weldadigheid zijn het resultaat van een uitzonderlijk en grootschalig, vroeg-19de-eeuws maatschappelijk experiment in social engineering (1818-1825). Dat was bedoeld voor de vorming van arme en behoeftige burgers door landbouw en disciplinering, en zo voor de bestrijding en uitroeiing van armoede in het hele Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (het huidige Nederland en België)
-
(v) Het erfgoed is een bijzonder voorbeeld van een traditionele menselijke bewoning, land- of zeegebruik die een cultuur (of culturen) vertegenwoordigt, of de wijze waarop de mens met zijn omgeving in interactie gaat, in het bijzonder wanneer die omgeving kwetsbaar is geworden ten gevolge van onomkeerbare veranderingen. De Koloniën van Weldadigheid zijn een uitzonderlijke serie utopische culturele landschappen: van woeste heidelandschappen maakte men geordende landbouwlandschappen. Die zijn door de mens gesticht, ontgonnen en op een eigen wijze ingericht en bebouwd. Doel daarvan was, naast de vorming van burgers die pasten in de toenmalige samenleving, innovatie van de landbouwproductie. De reeks vormt een samenhangend geheel van Koloniën, met elk hun eigen kenmerken.
- (vi) Het erfgoed is direct of zijdelings geassocieerd met gebeurtenissen of levende tradities, met ideeën, of geloofsopvattingen, met artistieke en literaire werken van bijzondere of universele betekenis.
Het landelijk georganiseerde experiment van armoedebestrijding in de Koloniën van Weldadigheid wortelde als sociaal initiatief van de burgerelite en de overheid in de Verlichting. Uitgangspunten waren emancipatie, maakbaarheid, zelfredzaamheid, het âcontractâ tussen individuen en de Staat, vrijheid van godsdienstbeleving⦠Het experiment had grote invloed op het denken over volksverheffing, sociaal opklimmen en de rol en verantwoordelijkheid van de Staat daarbij in het 19de- en 20ste-eeuwse Europa. Het kreeg veel internationale belangstelling en werd ook nagevolgd. Tegelijk stootte het model op grenzen, waren er schaduwkanten (bv. ontnemen van de individuele vrijheid) en ontwikkelde het zich anders dan eerst bedoeld. Het verhaal van de Koloniën blijft tot op vandaag erg levend.
Authenticiteit en/of integriteit
Als een site overtuigd is van haar uitzonderlijke universele waarde, moet dat ook blijken uit de attributen: het ontwerp, het materiaal, het vakmanschap, de setting, sociale en culturele aspecten. Zijn de attributen authentiek? Met andere woorden: is er een verband met de uitzonderlijke universele waarde? Zijn ze compleet en intact?
Het huidige landschap van de zeven Koloniën van Weldadigheid laat nog altijd hun doel zien: de disciplinering en verheffing van grote groepen mensen. Dat gebeurde door werk op het land, modern (landbouw)onderwijs en het bijbrengen van een moraal. De Koloniën vormen een samenhangende serie en tegelijk verschillen ze van elkaar. Zo waren er vrije en onvrije Koloniën. De vrije Koloniën hebben een patroon van lange linten met kleine boerderijen, de onvrije een patroon met een centraal gesticht, omringd door grote boerderijen.
Het landschap heeft orthogonale structuren, beplante lanen, akkers, weiden en bos, met centrale voorzieningen en boerderijen. Ondanks twee eeuwen van aanpassingen aan moderne opvattingen over armenzorg, landbouw, geestelijke gezondheidszorg en straf is de structuur van het landschap en veel van de bebouwing gebleven.
De belangrijkste attributen zijn dan ook:
- de basistypologie van het landschap van de vrije en onvrije Koloniën van Weldadigheid;
- de structuur van wegen, beplanting en waterstructuren, het maatsysteem dat werd toegepast en het patroon van de bebouwing;
- de bebouwing en beplanting die representatief is voor het experiment van armoedebestrijding en disciplinering.
Hier stond een afbeelding: OV16008w.jpg
Managementplan
Bij het dossier werd ook een managementplan toegevoegd. Dit beheerplan is een garantie dat de verschillende partners de Koloniën van Waldadigheid voldoende zullen beschermen. Hierdoor kan de uitzonderlijkheid, authenticiteit en integriteit van de gebieden bewaard blijven.
In het managementplan leggen de verschillende partners uit hoe ze de Koloniën van Weldadigheid willen beheren in de toekomst. Om de zes jaar zal het managementplan worden bijgestuurd.